Ngày 7/5/2009, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ra Thông tư số 10/2009/TT-BGDĐT về việc ban hành Quy chế đào tạo trình độ tiến sĩ. Trước đó, ngày 21/4/2009, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã ban hành Thông tư số 08/2009/TT-BGDĐT về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế đào tạo trình độ thạc sĩ ban hành kèm theo Quyết định số 45/2008/QĐ-BGDĐT ngày 5/8/2008 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Các thông tư này có hiệu lực thi hành kể từ tháng 6/2009.
Ngày 7/5/2009, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ra Thông tư số 10/2009/TT-BGDĐT về việc ban hành Quy chế đào tạo trình độ tiến sĩ. Theo quy chế mới, người dự tuyển đào tạo tiến sĩ phải có 2 thư giới thiệu của 2 nhà khoa học có chức danh giáo sư, phó giáo sư hoặc học vị tiến sĩ cùng chuyên ngành; có một bài luận về dự định nghiên cứu... Trong trường hợp không có 2 nhà khoa học thì phải có một thư giới thiệu của nhà khoa học có chức danh khoa học hoặc học vị tiến sĩ cùng chuyên ngành và một thư giới thiệu của thủ trưởng đơn vị công tác của thí sinh. Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu, trong thư giới thiệu, các giáo sư, phó giáo sư phải đánh giá thật cụ thể về năng lực và phẩm chất của người dự tuyển như năng lực chuyên môn, phương pháp làm việc, khả năng nghiên cứu, khả năng làm việc theo nhóm, triển vọng phát triển về chuyên môn... Cũng để tránh tiêu cực trong việc giới thiệu, quy chế quy định rõ, người giới thiệu cần phải có ít nhất 6 tháng công tác hoặc cùng hoạt động chuyên môn với thí sinh. Một nội dung trong quy chế mới được rất nhiều người quan tâm là hiệu trưởng các trường sẽ quy định môn ngoại ngữ và trình độ ngoại ngữ của người dự tuyển trên cơ sở yêu cầu của chuyên ngành và chương trình đào tạo. Tuy điểm đầu vào có phần linh hoạt, nhưng những yêu cầu về trình độ ngoại ngữ trong quá trình đào tạo cũng như trước khi bảo vệ luận án sẽ được thắt chặt. Yêu cầu bắt buộc đối với nghiên cứu sinh trước khi trở thành tiến sĩ là phải có một trong các bằng tốt nghiệp đại học, thạc sĩ hoặc tiến sĩ mà ngôn ngữ sử dụng trong đào tạo là tiếng Anh; có bằng tốt nghiệp ĐH ngành tiếng Anh; chứng chỉ tiếng Anh TOEFL iBT 61 điểm hoặc TOEFL ITP 500 điểm, IELTS 5.0 trở lên; chứng chỉ ngoại ngữ của các trung tâm khảo thí ngoại ngữ trong nước có uy tín...Cũng theo quy định mới, những quy định chi tiết về văn bằng, ngành học, điểm trung bình chung học tập toàn khóa ở trình độ đại học hoặc thạc sĩ để được dự tuyển sẽ được hiệu trưởng các trường quyết định. Đối với những chuyên ngành có yêu cầu về kinh nghiệm làm việc, hiệu trưởng nhà trường sẽ quy định cụ thể về thời gian làm việc chuyên môn mà thí sinh cần có trước khi dự tuyển. Nếu không hoàn thành luận án tiến sĩ, người học sẽ phải thực hiện việc hoàn trả học phí đối với nơi đã cấp kinh phí cho quá trình đào tạo. Quy chế này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 22/6/2009.
Trước đó, ngày 21/4/2009, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư số 08/2009/TT-BGDĐT về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế đào tạo trình độ thạc sĩ ban hành kèm theo Quyết định số 45/2008/QĐ-BGDĐT ngày 5/8/2008 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Các nội dung sửa đổi chủ yếu tập trung vào quy định về môn ngoại ngữ, trình độ và hình thức thi tuyển đầu vào môn ngoại ngữ... Theo đó, một số quy định trong quy chế trước đây có nội dung cụ thể là “môn tiếng Anh” sẽ được sửa thành “môn ngoại ngữ” nói chung. Quy định thi tuyển đầu vào phải bằng tiếng Anh, hình thức thi theo dạng thức TOEFL trong quy chế được sửa đổi thành môn ngoại ngữ và trình độ ngoại ngữ của người dự tuyển theo từng ngành, chuyên ngành đào tạo trên cơ sở yêu cầu của chương trình đào tạo do thủ trưởng đơn vị đào tạo quy định. Đối với các trường hợp được miễn thi ngoại ngữ sẽ bao gồm người đạt yêu cầu đầu vào ở tất cả các thứ tiếng thay vì chỉ quy định bằng tiếng Anh như trước đây. Tuy nhiên, đối với người tốt nghiệp thạc sĩ, quy chế sửa đổi vẫn yêu cầu đạt về trình độ tiếng Anh TOEFL ITP 450, TOEFL iBT 45 hoặc IELTS 4,5 trở lên hoặc tương đương trong thời hạn 2 năm kể từ ngày cấp chứng chỉ. Thời hạn các quy định mới kể trên bắt đầu có hiệu lực từ ngày 8/6/2009.
Nguyễn Quang Tuấn